گزارش به هشت حوزه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، سلامت، زیرساختی، جنسیت و بین نسلی می‌پردازد. شگفت آنکه در گزارش آمده است: «تعداد افرادی که در سال ۹۱ درآمد کمتر از یک تا دو دلار در روز داشته‌اند،تعداد‌شان در سال گذشته ۹ برابر شده است.» این آمار نشان می‌دهد که گروه‌هایی از مردم در طول ۹ سال گذشته فقیر شده‌اند و در داشتن زندگی مناسب دچار مشکل و سختی هستند. گزیده‌ای از این گزارش به نقل از جماران در ادامه می‌آید.
مالیات کمتر برای ثروتمندان
سال ۱۴۰۰ سرانه تولید ناخالص داخلی در کشور معادل ۹ میلیون تومان بوده است و در همین سال از کل درآمدهای مالیاتی دولت، ۳۸ درصد مربوط به مالیات اشخاص حقوقی، ۳۸ درصد مربوط به مالیات بر کالا و خدمات، ۱۹ درصد مالیات بر درآمد و تنها ۵ درصد مربوط به مالیات بر ثروت بوده است.
روستاییان در معرض نابرابری
هزینه‌های یک خانوار شهری در سال ۱۴۰۰ با افزایش ۴۸٫۹ درصدی به ۹۲٫۵ میلیون تومان و هزینه‌های یک خانوار روستایی با رشد ۵۲٫۴ درصدی به ۵۱٫۹ میلیون تومان رسید. علاوه بر این شاخص ضریب جینی که بیانگر نابرابری است می‌گوید روستاییان در معرض نابرابری بیشتری قرار داشته‌اند. همه این‌ها نشان‌دهنده این است که سیاست‌های تورم‌زا، بیش از همه روستاییان را هدف قرار داده است. با این حال نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله روستاییان از شهری‌ها بیشتر است یعنی روستاییان علیرغم فعالیت بیشتر در معرض نابرابری بیشتر قرارگرفته‌اند. جدول نرخ تورم سالانه ده سال اخیر نشان می‌دهد که در اغلب سال‌ها نرخ تورم بخش روستایی از شهر بیشتر بوده است.
یک‌چهارم شاغلان تحصیل‌کرده هستند
سال ۱۴۰۰ سهم جمعیت شاغل و بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان و کل بیکاران به ترتیب معادل ۲۵٫۸ و ۴۰٫۳ درصد بوده است. در همین سال نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آموزش عالی در کل کشور ۱۳٫۶، برای مردان ۹٫۷ و برای زنان ۲۲٫۸ درصد بوده است. البته اوضاع این شاخص برای روستاییان به مراتب بدتر است چراکه سهم روستاییان فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان کشور، ۷٫۸ درصد است. نسبت وابستگی جمعیت که حاصل تقسیم جمعیت خارج از سن فعالیت به جمعیت واقع در سن فعالیت است، در بازه زمانی ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ از ۴۰٫۹ به ۴۴ درصد رسیده است.
سهم زنان از اشتغال
سال ۱۴۰۰ حدود ۱۵ درصد از کل شاغلان کشور، زن بودند سهم زنان از مشاغل کشاورزی ۱۵٫۸ درصد، از مشاغل صنعتی ۱۱٫۲ درصد و از مشاغل خدماتی ۱۷٫۳ درصد است که در هر سه بخش نسبت به ده سال قبل، کاهش رخ‌داده است.
تعداد مدیران
تعداد کل قانون‌گذاران، مقامات عالی‌رتبه و مدیران کشور در سال ۱۴۰۰، شش‌صد و نودوهفت هزار و هفت‌صد و پنجاه نفر بوده که حدود ۱۹ درصد آنان را زنان تشکیل می‌دهند. سهم زنان از مدیران طی ده سال اخیر ۳٫۲ درصد رشد نشان می‌دهد اما نسبت به سال ۱۳۹۷ کاهش ۱٫۵ درصدی رخ‌داده است.
نابرابری در بخش مسکن
سال ۱۴۰۰ متوسط قیمت فروش یک مترمربع زیربنای مسکونی در شهر تهران ۳۴٫۴ میلیون تومان و در نقاط شهری کشور ۱۱٫۸ میلیون تومان بوده است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۴۰٫۱ و ۵۳٫۹ درصد افزایش نشان می‌دهد. نسبت متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی در نقاط شهری به متوسط درآمد خانوار شهری در طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ با نوسان همراه بوده است به طوری که از ۴٫۴ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۱۰٫۱ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. در طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ هزینه مسکن خانوار در مناطق شهری و روستایی کشور با نوسان همراه بوده است. در سال ۱۴۰۰، هزینه مسکن خانوار در مناطق شهری و روستایی کشور به ترتیب ۳۵٫۹۶ و ۱۸٫۵۴ درصد بوده است. در بین خانوارهای شهری ایرانی ۶۸٫۳۴ درصد صاحب منزل مسکونی، ۲۳٫۱۶ درصد مستأجر و ۸٫۵ درصد هم در سایر گونه‌های سکونت به سر می‌برند.
افزایش شاخص فلاکت
شاخص فلاکت حاصل جمع نرخ بیکاری و نرخ تورم است. بر اساس یکی از جداول منتشرشده از سوی مرکز آمار علیرغم کاهش نرخ بیکاری در سال‌های اخیر، شاهد افزایش شاخص فلاکت بوده‌ایم به طوری که این شاخص از ۱۹٫۳ در سال ۱۳۹۵ به ۴۹٫۴ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. همچنین سرانه تولید ناخالص داخلی از ۹٫۷ میلیون تومان در سال ۱۳۹۶ به ۹ میلیون تومان در سال ۱۴۰۰ کاهش پیداکرده است.
شاخص‌های فقر و توزیع درآمد
بر اساس مستندات گزارش مرکز آمار، افرادی که کمتر از دو دلار در روز درآمد دارند از ۰٫۰۸ درصد کل جمعیت کشور در سال ۱۳۹۱ به ۰٫۷۲ درصد در سال ۱۴۰۰ افزایش پیداکرده‌اند یعنی حدود ۹ برابر افزایش رخ‌داده است! همچنین افراد با درآمد کمتر از یک دلار در روز نیز در همین فاصله زمانی ۹ برابر شده‌اند. از سوی دیگر نسبت هزینه‌های ۱۰ درصد پرهزینه‌ترین بخش جمعیت کشور به ۱۰ درصد کم‌هزینه‌ترین افراد از ۱۰٫۷۹ در سال ۱۳۹۱ به ۱۳٫۴۶ در سال ۱۴۰۰ افزایش پیداکرده است.
کاهش ازدواج و افزایش طلاق
شاخص‌های عدالت در بعد اجتماعی در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ میزان عمومی ازدواج روند کاهشی داشته است به طوری که این میزان از ۱۱٫۲ درصد در سال ۱۳۹۱ (به ازای هر هزار نفر جمعیت) به ۶٫۹ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. همچنین در طی سال‌های مذکور میزان عمومی طلاق با تغییرات اندکی از میزان ۰٫۲ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۲٫۵ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. نکته جالب‌توجه این گزارش ثبت ۹۳۷۴ واقعه طلاق در سال ۱۴۰۰ از سوی زوج‌هایی است که بیش از ۲۹ سال باهم زندگی کرده‌اند. بیش‌ترین میزان ثبت طلاق هم از سوی زوج‌هایی بوده که بین ۱ تا ۵ سال باهم زندگی کرده‌اند.میانگین سنی مردانی که در سال ۱۴۰۰ ازدواج‌کرده‌اند ۲۷٫۸ سال و میانگین سنی زنانی که در همان سال ازدواج‌کرده‌اند ۲۳٫۶ سال بوده است. همچنین نرخ رشد جمعیت کشور در سال ۱۴۰۰ به ۱٫۶ درصد رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۵ افزایش داشته است.
افزایش خانوارهای نیازمند
گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که تعداد خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی نظیر کمیته امداد امام خمینی (س) و سازمان بهزیستی از ۲٫۰۸ میلیون خانوار در سال ۱۳۹۵ به ۳٫۴۶ میلیون خانوار رسیده که رقم قابل‌توجهی است.همچنین تعداد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی ۱٫۴۶ میلیون نفر در سال ۱۴۰۰ رسیده است. علاوه بر این، حدود ۲۳۶ هزار کودک معلول و کودک کار تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار دارند که نسبت به سال ۱۳۹۱ بیش از ۴ برابر رشد داشته است.
افزایش وقوع جرم
سال ۱۴۰۰ حدود ۲۳۱۶ قتل، ۵۰۸۵ مرگ مشکوک به خودکشی و ۲۴۸۰۶ مرگ مشکوک رخ‌داده که در هر سه مورد با افزایش نسبت به سال قبل و افق ده‌ساله قبل مواجه بوده‌ایم.همچنین در سال مورداشاره ۶۱۵ هزار فقره نزاع فردی و ۶۸۰۰ فقره نزاع دسته‌جمعی رخ‌داده که نسبت به سال قبل قدری کاهش نشان می‌دهد. همچنین آمار سرقت در کشور در حال افزایش است به‌گونه‌ای که از ۵۴۵ هزار فقره وقوع سرقت در سال ۱۳۹۱ به ۹۰۳ هزار سرقت در سال ۱۴۰۰ رسیده‌ایم. در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۴۵ هزار نفر به جرم سرقت دستگیرشده‌اند.سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۶۲۰۰ فوتی بر اثر تصادف در دم جان‌باخته‌اند که از این تعداد ۳۸۰۰ نفر در تصادف درون‌شهری کشته‌شده‌اند. در کل تعداد فوتی‌های ناشی از تصادف نسبت به سال ۱۳۹۱ بیش از ۲۶۰۰ نفر کاهش نشان می‌دهد.
کاهش هزینه امور فرهنگی
در بخش ابعاد فرهنگی شاخص‌های عدالت اجتماعی گزارش مذکور آمده است که خانوارها دیگر مانند گذشته برای امور فرهنگی شامل تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی هزینه نمی‌کنند. می‌توان گفت افزایش هزینه‌های ضروری زندگی در سال‌های اخیر مهم‌ترین عامل کاهش این شاخص بوده است. با این اوصاف بر اساس اطلاعات، هر خانوار شهری در سال ۱۴۰۰ حدود ۱٫۶ درصد از هزینه‌های خالص خود را به تفریح، سرگرمی و.. اختصاص داده درحالی‌که این نسبت در سال ۱۳۹۶ حدود ۲٫۹ درصد بوده است.
چند درصد ایرانیان باسوادند؟
سال ۱۴۰۰ نرخ باسوادی جمعیت ۶ ساله و بیشتر ۹۰٫۳ درصد بوده که نسبت به سال قبل ۰٫۶ واحد درصد افزایش داشته است. در همین سال شاخص مذکور برای مردان وزنان به ترتیب ۹۳٫۵ و ۸۷ درصد بوده است. در سال ۱۴۰۰ نرخ باسوادی افراد ۱۵ تا ۲۴ سال ۹۸٫۶ درصد بوده که نسبت به سال قبل ۰٫۲ واحد درصد افزایش داشته است. در همین سال شاخص مذکور برای مردان وزنان به ترتیب ۹۸٫۷ و ۹۸٫۵ درصد بوده است.
کاهش ادامه تحصیل دانش آموزان
سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ پوشش واقعی تحصیلی در مقطع ابتدایی، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم به ترتیب ۹۷٫۷، ۹۱ و ۸۰٫۴ درصد بوده که نسبت به سال تحصیلی قبل در دوره متوسطه اول و دوم به ترتیب ۳٫۲ و ۲٫۱ واحد درصد کاهش داشته است. در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نرخ ترک تحصیل در مقطع ابتدایی، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم به ترتیب ۰٫۹۵ ۴٫۳۶ و ۲٫۳۲ درصد بوده است. در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ حدود ۱۸۵ هزار نفر در سنین ۶ تا ۱۱ سال، ۱۸۹ هزار نفر در سنین ۱۲ تا ۱۴ سال و ۵۳۵ هزار نفر در سنین ۱۵ تا ۱۷ سال به عنوان بازمانده از تحصیل دوران ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم شناسایی‌شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد که نرخ ترک تحصیل پسران و دختران تقریباً برابر است.
شکاف سواد بین فقرا و ثروتمندان
متوسط تعداد افراد باسواد در خانوارهای ثروتمندترین دهک شهری تقریباً ۲ برابر فقیرترین دهک شهری است اما علیرغم این شکاف فاحش، طی ده‌ساله اخیر متوسط تعداد افراد باسواد در خانوارهای دهک اول از ۱٫۵۱ به ۱٫۶۱ رسیده درحالی‌که این نسبت در بین خانوارهای ثروتمندترین دهک از ۳٫۶۲ به ۳٫۱۹ کاهش‌یافته است.
رشد سهم مدارس خصوصی
نکته مهم این گزارش رشد سهم مدارس خصوصی در ۱۰ ساله اخیر از تعداد کل دانش آموزان است به طوری که از ۸٫۲ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۱۲٫۴ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. همچنین از ۳٫۳ میلیون دانشجوی کشور در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ حدود ۲ میلیون دانشجو با پرداخت پول به دانشگاه‌های آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و علمی کاربردی تحصیل‌کرده‌اند.
افزایش امید به زندگی
بر اساس نتایج حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، امید به زندگی در بدو تولد ۷۴٫۲ سال و برای مردان وزنان به ترتیب معادل ۷۲٫۵ و ۷۵٫۵ سال بوده است. این شاخص نسبت به سال ۱۳۹۰ در کل کشور، ۱٫۸ سال افزایش داشته است.
برخورداری خانوارها از زیرساخت‌ها
سهم جمعیت تحت پوشش آب لوله‌کشی روندی افزایشی در طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ داشته است به طوری که از ۷۱٫۷ درصد به ۸۴٫۷ درصد رسیده است. البته بیش از ۱۵ درصد جمعیت کشور همچنان فاقد آب لوله‌کشی هستند و نسبت جمعیت استفاده‌کننده از خدمات سیستم دفع فاضلاب مدیریت شده و ایمن ۵۳ درصد است. همچنین ۷۴٫۳ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار دارای آب آشامیدنی سالم هستند. در حوزه گازرسانی نیز از ۲۳ میلیون خانوار کشور، ۱۸٫۲ میلیون خانوار تحت پوشش گازرسانی قرارگرفته‌اند. ضریب نفوذ تلفن همراه ۹۲ درصد و ضریب نفوذ اینترنت در مناطق شهری ۸۲٫۶ و در مناطق روستایی ۶۵٫۷ درصد است.
- نویسنده : پارسا سپهری
